PANGLONG ZUPHPAWNG [Daw Kaba VII]

1947 ning gaw, Jinghpaw mung labau hta grai laklai ai, grai ahkyak dik ai, grai matsing hpa shaning rai nga ai. Hpa majaw nga yang, 1947 ning lapran e, anhte Jinghpw ni a gam maka hpe, anhte nan maw mawn hpang wa ai shaning rai nga ai.

Kasa Lata Sai.

1947 ning, January shata laman hta Myitkyina Ayebeng wa gaw ngai hpe, Sammung Panglong mare 5-7-47 ya shani, Bumga Masha ni a zuphpawng hpawng na re majaw, zuphpawng sa lawm na matu Jinghpaw Kasa salang lata da na shana ai.

Dai majaw, 29-1-47 ya shani, Ginwang shagu na mungdu salang ni hpe Myitkyina de shaga zuphpawng nhtawm, Jinghpw Hpaga Hpung ni a modaw gram ginsum hta hpawng let, zuphpawng sa lawm na kasa salang marai (8) hpe lata san da saga ai. Dai kasa salang ni gaw, lawu de na hte maren rai nga ai.

 

1. Sama Du wa Sinwa Nawng Ningbaw, Kamaing.
2. Wabaw Zau Rip Amu Madu, Myitkyina.
3. Salang Dingra Tang Kasa, Putao.
4. Duwa Htingnan Gum Ja Kasa, Sumpra bum.
5. Duwa Karing Naw Kasa, Sumpra bum.
6. Chyinghtawng Duwa Zau Naw Kasa Sadon.
7. Duwa Nding Tawng U Kasa Hukawng.
8. Sara Chang Zung Kasa Lawhkawng.

Hpang shani Panglong zuphpawng de rawt sa wa na re majaw, dai shana jang Jinghpaw Hpaga Hpung rung gawk e, Lahta de na Kasa salang ni hte kaga Kunghpan Hpung hte Pawngyawng Ram Rawt Hpung ningbaw ningla ni gaw, zuphpawng hta sa tang shawn na Mungga hpe bawngban myit hkrum daw dan da saga ai.

Jinghpaw Ni A Mungga Laika

1. Myen ni hte rau shanglawt la na.

2. Shanglawt lu ai hpang, Jinghpaw ni ra sharawng ai, Jinghpaw mung hpe garan masat la na.

3. Dai Jinghpaw mung gaw, Myitkyina hte Manmaw Ginwang lahkawng lawm na.

4. Jinghpaw hte Myen ni lahkawng maga myit hkrum ai hte Mungdaw lamu ga jarit hpe masat la na.

5. Jinghpaw ni lu ang ai ahkang aya ni lu la hkra, Bumga Masha Uphkang Dap na uphkang lam ahkang aya ni hpe htawt ap la na. Shanglawt garai n lu ai laman hpaw tawn ai Myen Asuya Hpung hta, Jinghpaw hkringmang (Wunji) langai sha lawm ya na.

(a) Dai Jinghpaw Wunji wa gaw, byin wa na Jinghpaw mung a uphkang lam hpe lit la na.

(b) Maigan mungdan ni hte Myen mung Asuya a matut mahkai bawngban ai lam hta bawngban lawm na.

(c) Myen mung a Makawp Maga Dap Wunji wa hpe hpaji jaw na matu, Jinghpaw salang langai san tawn ya na.

6. Munghpawm Myen mung a Gawda ai Ningpawt Ninghpang Uphkang Tara Upadi hkrang ka lajang ai Rapdaw hta, Jinghpaw hte Sam ni shang lawm na.

7. Myen mung shanglawt hi ai hpang, Jinghpaw mung re ni lawm ai Munghpawm Myen Mung Asuya jawm hpaw da na.

8. Jinghpaw mung a galu kaba ngamai lam ni a matu, Munghpawm Myen Mung kaw na ja gumhpraw karum ya na.

9. Lahta de ka madun da ai Jinghpaw ni dawdan sa ai mungga ni hpe, kaga bumga masha ni yawng myit hkrum lawm hkra yaw shada ai.

Panglong zuphpawng hta sa shawn na, lahta na dawdan ai Mungga ni hpe Amu Madu wa e Myen hku ka lajang ngut ai hpang, Kasa salang marai (8) hte myit hkrum lekmat htu da sai. Jinghpaw du salang ni myit hkrum dawdan lekmat jawm htu ai laika hpe Frontier Areas Committee of Enquiry Report Part II laika man 173 hta mu lu nga ai.

Panglong De.

30-1-47 ya shani Jinghpaw Kasa salang ni Panglong de rawt sa wa saga ai. Dai shana Manmaw de du ai shaloi, Manmaw Ginwang na Panglong zuphpawng sa na Jinghpaw Kasa salang ni rai nga ai :-

1. Duwa Zau Lawn, 2. Lawdan Duwa Zau La, 3. Sara Maran La, 4. Salang Labang Grawng ni gaw dai jahpawt e rawt mat wa magang sai lam chye lu ga ai. Hpang shani hkan rawt nang sa wa ga yang, Sammung, Sinli Duwa a nta e, Manmaw Kasa salang ni hte hkrum saga ai.

1-2-47 ya jahpawt, Sinli Duwa a nta e, Myitkyina hte Manmaw Kasa salang ni zuphpawng galaw nna, Panglong zuphpawng hta sa tang shawn na Myitkyina Kasa salang ni bawng daw dan sa ai Mungga laika hpe shaw madun, sanglang dan saga ai.

" Ndai Myitkyina Kasa salang ni bawng jahkrum dawdan sa ai laika hpe, nanhte Manmaw de na Kasa salang ni mung myit hkrum lekmat htu lawm yang she, Panglong zuphpawng de matut sa wa ga. Hpa majaw nga yang, zuphpawng hta e anhte Jinghpaw ni yawng myit hkrum sa ai Mungga Laika re, ngu tang shawn na hku re" ngu tsun dan saga ai.

Ndai lam hte seng nna Myitkyina hte Manmaw salang ni gaw, ram ram aten la bawng ban ningdang hkat ai hpang e she, Manmaw salang ni myit hkrum letmat htu lawm ma ai.

(Myitkyina hte Manmaw Kasa salang ni marai 12 e, 1-2- 47 ya jahpawt myit hkrum dawdan lekmat jawm htu da ai laika hte seng nna Frontier Areas Committee of Enquiry Report, Part II, laika man 174 hta mu hti lu nga ai.)

Dai hpang, Myitkyina hte Manmaw Kasa salang ni gaw, Sinli kaw nna Panglong de rau sha matut rawt sa wa saga ai. Panglong de 4-2-47 ya shana de du lu saga ai. Dai shana de hkying 4:00 daram e Nyaung Shwe Sawbwa Saw Shwe Thaike Munghpawm Myen mung a shawng nnan lang na Gumsan Magam (President) wa woi awn ai Sam du marai 5 hte shawng hkrum shaga ga ai.

Sam du ni Jinghpaw du salang ni hpe hkap hkalum shachyen shaga ngut ai hpang, shanhte Sam du ni myit hkrum dawdan tawn ai Mungga Laika hpe shaw madun dan let, sanglang dan mi ai. Sam du ni dawdan tawn ai laika gaw Inglik hku ka tawn da nna, Jinghpaw Kasa salang ni hpe byan dan na matu aten naw la ra ai majaw, zuphpawng hpe htawt jahkring da saga ai.

Sam Sawbwa ni dawdan tawn ai lam gaw, Myen ni hte rau n kanawn ai sha, Inglik ni ra sharawng ai hku bumga masha ni hpe san san uphkang ai npu e naw nga na, ngu ai lam rai malu ai.
5-2-47 ya jahpawt hkying 9:00 hta, Sam du ni hte Jinghpaw Kasa du salang ni bai bawng ai shaloi, Jinghpaw du salang ni a malai, Sama Duwa Sinwa Nawng gaw, Jinghpaw ni myit hkrum dawdan la ai Mungga Laika hta na grau ahkyak ai ni rai nga ai:-

1. Myen ni hte rau shanglawt la na,
2. Shanglawt lu ai hpang, Sam, Jinghpaw mung garan masat la nna, tinang mung tinang uphkang la na,
3. Sam mung hte Jinghpaw mung lawm ai," Munghpawm Myen Mung" ngu jawm masat dai daw la na, ngu ai lam masum hpe Sam du ni myit hprang chye na hkra kahtap sanglang dan wu ai.

Dai shaloi, Sam du ni nkau mi, Jinghpaw ni dawdan sa ai mungga laika hpe chye na ra sharawng wa ma ai. Anhte kadai mung Myen ni a npu e n taw nga ai, maren rap ra ai Demokresi ahkang aya hte maren, tinang a mung tinang uphkang nna, tinang a amyu galu kaba nga mat wa hkra galaw lajang la lu na lam ni hpe, galu galang tsun sanglang dan sai. Dai hpang Sam du ni shanhte shada bai naw bawng yu na nga nna, zuphpawng hpe hpang shani bai hpawng na hku htawt dat sai.

Dai aten hta Sam mung e, Sam Mung Masha Shanglawt Hpung hpe Sam mung na hpaji chye ai ramma ni woi hpaw hpang tawn nna, Sam mung masha ni Shanglawt lu hkra galaw na nga yaw shada let, mung masa shamu shamawt hpang wa nga ma ai. Dai hpang ningbaw ningla ni mung, Panglong zuphpawng hta sa lawm na matu, Panglong de du nga shajang ma ai.

Jinghpaw du salang ni du nga sai lam chye ai hte maren, Jinghpaw du salang ni a jasat sa ai lam hpe chye mayu ai majaw, sa jahkrum shachyen shaga san sagawn ma ai. Jinghpaw salang ni mung, Panglong zuphpawng e shawn na ngu dawdan sa ai Mungga lam 9 hpe tsun shana dan ai shaloi, shanhte Sam Mung Masha Shanglawt Hpung ni myit jasat yaw shada tawn ai hte maren re ai lam chye lu ai majaw, hkap tau, hkap myit hkrum mat ai lam tsun shana ma ai. Rai timung, Sam du ni hte naw bawng jahkrum yu ra na re, nga ma ai.

6-2-47 ya shani, zuphpawng bai hpawng hpang wa yang, Sam Sawbwa ni, Sam Mung Masha Shanglawt Hpung ningbaw ningla ni hte Jinghpaw Kasa salang ni gaw, lawu de na Mungga Laika ni hpe jawm myit hkrum dawdan let lekmat htu da saga ai.

1. Myen ni hte rau Shanglawt la na.
2. Myen mung Asuya Hpung hta Jinghpaw hte Sam salang langai hpra shang lawm nna, dai salang yan gaw tinang a Mungdaw uphkang ai lit ni la na hte, Myen mung Asuya gaw maigan mungdan ni hte matut mahkai ai lam, mungdan makawp maga ai lam ni hta lit jawm la na.

3. Jinghpaw Kasa salang ni hpyi shawn ai hte maren Jinghpaw Mungdaw masat ya na lam hpe myit hkrum tau lawm ai.

4. Shanglawt lu ai hpang, Jinghpaw hte Sam ni gaw Munghpawm Myen mung na garan pru mayu yang garan pru na ahkang aya jaw na.
Lahta de na myit hkrum dawdan da ai Mungga ni hpe, Sam Sawbwa marai (5), Sammung Shanglawt Hpung Ningbaw marai (7), Myitkyina de na Jinghpaw Kasa salang marai (3) hte Manmaw de na Jinghpaw Kasa marai (3) gaw yawng myit hkrum lekmat jawm htu da saga ai.

6-2-47 ya shana de Hkang dat kasa salang ni, Panglong zuphpawng lawm na matu du sa ma ai. Dai shana Hkang salang ni hpe, Jinghpaw hte Sam ni bawng dawdan da ai hpe, tsun shana sanglang dan ai shaloi, nanhte Sam hte Jinghpaw du salang ni myit hkrum tawn sai lam hpe, anhte Hkang ni hku nna hpa myit n hkrum lawm na shara n nga ai, nga nna bai htan shana ma ai.

7-2-47 ya jahpawt hkying 9:00 hta Jinghpaw, Sam hte Hkang kasa salang ni gaw, kalang mi bai hpawng nna Sam hte Jinghpaw ni myit hkrum dawdan da ai Mungga ni hpe, Hkang dat kasa ni mung myit hkrum lawm sai nga ai majaw, lahta na dawdan Mungga Laika hta Jinghpaw, Sam hte Hkang salang ni lekmat jawm htu shagrin da sai.

Sam, Jinghpaw hte Hkang ni gaw, Myen ni hte rau shanglawt la na ngu myit hkrum dawdan da ai lam ni hpe, Inglik Asuya ni chye ai shaloi ram ram kajawng mat ai hte mau mat ma ai. Rai timung, Mr. Stevenson, hte shi a lawu na Inglik hte Jinghpaw du n kau mi chyawm gaw, Bumga masha ni shanhte yaw shada ai maga de mahkoi bai kayin wa dam kun, nga nna.lam amyu myu hku hkan asawng shanut lawm ma ai. Panglong zuphpawng ngut ai aten du hkra grai hkan shakut kau yu manu ai.

8-2-47 ya shani, Bochoke Aung San hte shi a Asuya Hpung hta na Wunji U Tin Htut, Sir J.A. Maung Gyi, Hp. S.P.L. Hpung ginjaw salang U Pe Khin hte Bo Khin Maung Gale ni gaw, Panglong zuhpawng lawm na matu du sa wa mara ai. Dai aten hta Bochoke Aung San hpe Inglik Asuya gaw, Myen mung a Wunji Choke aya jaw tawn masai.

9-2-47 ya shani hkying 11:00 hta Bochoke Aung San hte Myen hkringmang ni hte Jinghpaw, Sam, Hkang dat kasa salang ni gaw zuphpawng bai hpawng saga ai. Zuphpawng hpang ai hte rau, Bochoke Aung San Mungga tsun wu ai gaw," Dai ni ngai ndai Panglong zuphpawng de sa du lawm ai gaw, mungga lam lahkawng tsun shana dan mayu ai.

1. Anhte Myen mung e nga ai mung masha ni yawng myit mang hkrum kahkyin gumdin lu hkra galaw na.

2. Ngai England mung de du sa nna Myen mung shanglawt lu na lam ni Inglik Asuya hte bawng yu ai shaloi, Bumga masha ni a lam hte seng nna bawngban ai lam ni hpe nanhte du salang ni yawng hpe, htawn shana dan mayu ai lam ni rai nga ai.

Ya anhte Myen mung shanglawt lu na sha rai sai. Dai majaw anhte Myen ni shanglawt lu ai hte maren, Bumga masha ni mung shanglawt lu ra ai. Bumga masha ni hpe Inglik ni mayam naw yam nga na hpe, anhte myit n hkrum ga ai. Dai hte maren, Bumga masha ni hpe anhte Myen ni a mayam mung n byin shangun mayu ai. Bumga masha ni shanhte ra sharawng ai hku, shanhte uphkang lu na re ngu, Inglik Asuya hpe tsun shana da sai. Myen ni gaw Inglik a mayam n kam tai sai hte maren, Bumga masha ni mung Inglik a mayam naw tai nga na hpe anhte n ra ga ai ngu galu galang hkaw tsun dan ai.

Dai ni Bumga masha ni myit mang hkrum ai hte Myen mung shanglawt lu ai hte maren, shanglawt lu mayu ga ai ngu tsun yang, hpawt ni pyi shanglawt lu na re. Kadai hpe mung n hkrit nga ra sai, nga n-gun jaw hkaw tsun dan ai shaloi, shawa masha ni grai kabu lahpawk dum shajang ma ai.

Inglik ni gaw, Myen mung e nga na ahkang aya n nga sai. Kade nna yang, yawng hkoi wa sana re. Dai majaw tinang a hkum tinang kam ra sai. Grau nna anhte mung masha shada myit mang hkrum na ahkyak kaba rai nga ai.

Dai hpang Myen ni hte Bumga masha ni gaw kaning rai kanawn mazum na, yaw shada ka lajang sa ai laika ni garan jaw nna, lahkawng maga ra sharawng ai lam ni tsun bawng sai. Shingrai hpang shani bai hpawng matut na matu Komiti salang lata ngut ai hpang zuphpawng hpe shangut sai.

10-2-47 hte 11-2-47 lahkawng ya tup, Bogyoke Aung San hte Bumga masha ni shani shana, n hkring n sa bawng jahkrum saga ai. Sam mung hte Hkang mung masat ya na loi ai daram, Jinghpaw mung masat ya na lam bawng ai hta aten ram ram ma mat wa ai. Hpa majaw nga yang, Sam ni Sam hkrai san rai nga ai. Hkang ni Hkang hkrai san rai nga ma ai. Rai timung Jinghpaw ni hpyi ai Jinghpaw mung gaw Myitkyina hte Manmaw Ginwang, bum pa layang yawng Myen hte Sam ni nga shajang ai pa layang hte hpe shalawm ya na matu hpyi ai re majaw, Myen hte Sam ni gaw Jinghpaw mung kata e nga na myit hkrum n hkrum hpe, garai n chye lu ai majaw yak ai lam pru na re nga, tsang ya ai hku re. Hpang jahtum Bogyoke Aung San gaw Jinghpaw ni ra sharawng ai hkan ya nna Panglong Ga Shaka Laika hpe lahkawng maga myit hkrum ai hte ka lajang dawdan da sai rai.

Dai Panglong Ga Shaka Laika hpe, 1947 ning February shata (12) ya jahpawt, lawu de mying rawng ai ni e lekmat htu nna shagrin da saga ai rai.

1. Bogyoke Aung San -Myen mung Asuya malai

2. Sao Hkun Pan Saing -Tawngpen Sawbwa.

3. Sao Shwe Thaike - Nyaungshwe Sawbwa.

4. Sao Hone Hpa - Sinli Sawbwa.5. Sao Nun - Laika Sawbwa.6. Sao Sam Htun - Mungpawn Sawbwa.7. Sao Htun Aye - Namhkam Sawbwa.8, Duwa Hkun Hpung - Sinli dat kasa. 9. U Tin Aye - Taunggyi dat kasa. 10. U Kya Bu - Sipaw dat kasa.11. Sao Yit Hpa - Sipaw dat kasa. 12. U Hkun Hti - Dat kasa, Panglong.13. U Htun Myint - Dat kasa, Mawkmai. 14. UHkunSaw - Dat kasa Pindaya.

15. UHpyu - Sinii Sawbwa a malai.

16. Sama Duwa Sinwa Nawng - Jinghpaw kasa salang.

17. Duwa Zau Rip - Jinghpaw kasa salang.

18. Salang Dingra Tang - Jinghpaw kasa salang.

19. Duwa Zau Lawn -Jinghpaw kasa salang.

20. U Labang Grawng -Jinghpaw kasa salang.

21. U Hliu Hmung - Hkang dat kasa.

22. U Thaung Za hkap - Hkang dat kasa.

23.UKioMang - Hkang dat kasa.

Panglong Ga Shaka Laika hpe lekmat jawm htu ngut ai hpang, Panglong mare e Myen ni hte Bumga masha Jinghpaw, Sam hte Hkang ni shawng nnan myit mang hkrum ai shara re ngu, masat dingsat lama ma galaw da na matu U Tin Aye e hpaji jaw ga shawn ai hte U Kya Bu e tau ya ai majaw, yawng myit hkrum da saga ai. Masat dingsat galaw na matu Bogyoke Aung San gumhpraw lap 1000/- hpe alu bang lawm da wu ai. Ya Panglong mare de du yu ai ni yawng gaw, dai Panglong masat shadaw hpe sa mu lu shajang na ga ai law.

Ref; Jinghpaw Mung hte Ngai Wabaw Zau Rip

Page. (71-81).