“Jinghpaw mungdaw gaw Myen hte Miwa a roi rip hkrum nga”: Benedict Rogers

Benedict Rogers gaw, laika ka sara hte shinggyim ahkaw ahkang hte seng ai, myit rawt shamu shamawt ai wa rai nga ai. Shi gaw, United Kingdom (UK), London mare kaba kaw daju ai, Mungkan Hkristan Myitrum Hpung (CSW) a Sinpraw Asha Dan Lithkam hte UK kaw na Conservative Party a Shinggyim Ahkaw Ahkang hte seng ai lithkam mung rai nga ai. Shi gaw Myen mung hte seng nna, shaning 10 ning jan, hka ja lai wa sai hte Myen mung kata de mung lang hte lang hkawm sa wa sai rai nga ai. Sa na matu yak ai, bawsang myusha ni madung nga ai, Miwa, Htai hte Gala ga jarit hkan mung kawan hkawm yu sai rai nga ai. Dai ning laman hta shi gaw, Myen mung hpyen gumshem chyawm tari Tan Shwi a ahtik labau hpe ka tawn ai, “Than Shwe-Unmasking Burma’s Tyrant (Myen mung na hpyen gumshem ningbaw Tan Shwi)” ngu ai laika buk hpe ka shapraw dip shabra dat sai re.

KNG: Nang bawsang myusha ni nga ai shara de sa du ngut ai hpang shanhte a lam hpe gara hku mu mada lu a ta?
Rogers: Ngai, Htai-Myen mung, Miwa-Myen mung, Gala-Myen mung, Bangladesh-Myen mung hte hpawn, Myen mung ga jarit hkan, 30 lang jan sa du gawan ngut sai. Kayin, Kaya, Sam, Hkang, Jinghpaw ni a shara hkan grai lang du ngut sai hte Mon, Rahkai hte Rohingya ni a shara de gaw, kalang hpra du yu sai. Bawsang myusha ni yawng gaw, Myen hpyen asuya a, Myen amyu n re ai ni hpe zingri ai masa lam n pu hta na byin pru wa ai, shinggyim ahkaw ahkang tawt lai ai lam ni hpe, lam amyu myu hku na hkam sha nga ai hpe mu lu ai. Shara ra hkan gaw, majan byin nga ai hte, de a majaw, masha law law, nga shara n nga mat nna, mungmasha ni hpe htim gasat ai, mare ni hpe wan nat kau ya ai, sat ai hte mare masha ni hpe ga bawm seng na matu lang ai lam ni byin nga ai re.

Benedict Rogers hte shi ka shapraw ai laika-- Myen mung hpyen gumshem ningbaw Tan Shwi a ahtik labau laika buk. Sumla: Kachin News Group

Raitim, Hkang mungdaw zawn re ai, gasat gala ai lam ni grai yawm ai shara ni hte, simsa lam la da ai, Jinghpaw mungdaw hkan hta raitim shinggyim ahkaw ahkang tawt lai ai lam ni rai nga ai, maja bungli shangun ai, hkum shan roi rip ai, makam masham zingri zingrat ai, atik anang shara htawt shangun ai hte ma hpyenla lahkawn ai lam ni gaw matu manoi byin nga ai re. Yawng hpe shinggyin yu ga nga yang, matsan jam jau ai lam gaw, grai manghkang kaba rai nga ai, grau nna, Hkan mungdaw hta re, ndai lam ni gaw, Myen hpyen asuya a, hpaji hte hkam ja lam a matu arang n bang ai majaw re.

Jinghpaw Wunpawng myusha ni a, sut masa, makam masham, mungmasa hte shinggyim wuhpung wuhpawng masa a lam ni hpe tsun dan yu rit?
Jinghpaw ni kaw, loi loi hte mai hten mat ai gap hkat jahkring ai lam hpe Myen hpyen asuya hte la tawn ai re, raitim ndai gaw gap hkat jahkring ai sha re, lachyum nga ai simsa lam n re. Dai zawn gap hkat jahkring tawn tim, Jinghpaw myusha ni gaw, garan ging hka ai lam, atik anang sara htawt sit shangun ai lam, maja bungli shangun ai lam, hkum shan roi rip hkrum ai lam hte makam masham garan ginhka hkrum ai lam ni hpe matut manoi, dam lada ai hku hkrum sha nga ai re. Bai nna, ya ten KIO gaw Myen hpyen asuya ni hpyi shawn ai Jarit Sin Dap de hpyen hkrang gale na matu ningdang tawn ai majaw, mungmasa lam gaw grai shaja hkat nga ai aten re. Wuhpung wuhpawng kata na Madung manghkang gaw kani, makau grup yin hten za ai lam hte masha dut sha hkrum ai lam ni gaw, Jinghpaw myusha ni a lapran jam jau hkrum nga ai lam ni rai nga ai hte, ndai lam ni yawng gaw, ading tawk snr kaga lam hku nna shang wa ai, hpyen asuya a policy rai nga ai. Sut masa hpe yu ga nga yang, Jinghpaw mungdaw gaw Miwa hte Myen a roi rip sha hkrum nga ai majaw, buga masha ni gaw, tinang a nhprang sut rai kaw na hpa akyu hkam sha ai lam ni mung n lu nga ai hpe mu lu ai.

Jinghpaw mungdaw de kade lang sadu ngut sai hte galoi hkan sa du ai ta?
Ngai masum lang du yu sai, 2006, 2008 hte 2009 ning kaw re.

Gap hkat jahkring da ai laman Jinghpaw myusha ni a shimlam hte seng nna, gara hku mu mada ai ta?
Masa gaw grai tsang ra na masa re, bai nna, grau nna jam jau ai lam ni dai ning laman hta byin wa nga ai, lama majan bai byin wa jang gaw, grai tsang hpa rai sai.

Ngut mat sai ralata poi gaw, Myen mungdan hpe galai shai wa na matu lahkam langai re ngu nang kam ai i?
N kam ai, ndai gaw hpyi galai ai sha re, hpyen palawng kaw na, mungmasha hkrang de hpyi galai hpun ai sha re. Mungdan gawda tara hte maren, mungdan rapdaw kaw, hpyendap kawn tsa lam shadang a shara 25 hpe la tawn da ai lam, gawda tara hpe bai gram na matu, rapdaw kaw na tsa lam shadang 75 a madi shadaw me ra ai lam hte Myen hpyendap kawn tawt lai ai ru hka amu (crimes) ni hpe jeyang n mai hkra makawp maga da ya ai ritkawp tara ni hte hpawn, NLD a ningbaw Awng San Su Chyi hte rau, mungmasa bawng masha ni n mai lawm hkra galaw tawn ai, tara rap ra ai lam n nga ai, ralata poi ritkawp tara, ralata poi hta kam ai hku galaw ai, me lagu ai lam ndai ni yawng hpe yu yang, ralata poi gaw gaya kahpa she rai nga ai. Bai nna, ndai gaw, gara hku mung lachyum pru ai galai shai ai lam n re ngu ai hpe madi madun nga ai.

Myen mungdan a mungmasa manghkang kaw Awng San Su Chyi a ra ahkyak ai lam hpe gara hku mu mada ai ta?
Shi gaw grai ahkyak ai shara kaw na tsap nga ai re. Myen amyu sha kaw na shi langai sha naw re, bawsang myusha ni yawng hte hpawn, Myen mungdan na mungmasha ni yawng a ntsa hkungga ai hte manu shadan ai lam ya ten hta tsun wa sai re. Shi tsun nga ai ga ni hta myit hkrum gahkyin gum din ra na lam, bawngban jahkrup na lam hte myusha ni a lapran jahkrup jahkrum ra na lam ni gaw, grai ahkyak nga ai. Bawsang myusha ni a ntsa ya ten na shi a madung yaw shada lam ni hte, shi kaw na, No.2 Panglung zuphpawng bai galaw na matu tang shawn ai hpe madi shadaw ai lam ni gaw, grai kaja ai lam ni re.

Myen hpyen asuya gaw mai jahkrum ai baw hpan re ai ngu nang shadu ai i?
Ngai gaw n shadu ai. Raitim shanhte n dang hkam na daram re ai, dip n-gun jaw ai lam ni byin wa jang gaw mai byin wa na re. Shanhte lata ai hku sha lu galaw wa na n re. Mungkan gadaga kaw na jaw ang ai ladat hte, hkringmang ladat, mungmasa, sut masa ladat ni hte dip n-gun jaw ai rai yang byin wa mai ai. Grau nna, UN hpe Myen mungdan a htingbu mungdan ni rai nga ai, Miwa, Gala, Htai hte ASEAN malawm ni jawm madi shadaw ai hte shanhte a Myen mungdan a ntsa kaup lu ai atsam hte pawng nna, bawngban jahkrup ai lam de shang wa hkra mai galaw nga ai, dai majaw, ndai shara kaw mai byin ai lam gaw nga na re ngu kam ai.

Laknak lang hpung ni a lam hte seng nna, gara hku mu mada ai ta, shanhte gaw, tinang a myusha ni hpe kaja wa nan lu makawp maga ya lu nga ai i snr lam woi lu nga ai i?
Laknak lang hpung ni tsap nga ai gaw, tinang a myusha ni hpe Myen hpyen asuya kawn gasat shamyit ai kaw na, makawp maga na matu rai nga, shanhte a mungmasa wuhpung kaw, tinang myusha ni hpe, awngdawm ahkaw ahkang lu hkra shakut ai kaw, mung masa hte shinggyim wuhpung kata ningbaw hku lam woi nga ai rai nga ai. Shanhte gaw masha wuhpung wuhpawng a ra kadaw ai magam bungli kaga ni hpe galaw ai kaw mung shanglawm nga ai.

Myen mung a mungmasa manghkang hpe hparan na matu gara ladat gaw kaja dik ngu nang mu ai?
Ngai kam ai gaw, Myen hpyen asuya, democracy lam hpe woi shamu shamawt nga ai Awng San Su Chyi hte bawsang myusha ningbaw ni yawng hkrum nna, lachyum nga ai masum hkrum bawngban jahkrup ai ladat re ngu mu mada ai. Bai nna, ndai lam hta, jet ai Munghpawm byin tai wa hkra hte dai kaw, Bawsang myusha ni a matu rap ra ai ahkaw ahkang hpe manu shadan ya na, makawp maga ya na matu re. Bai nna, bawsang myusha ni hpe Munghpawm kata madu uphkang ginra ni jaw mat wa na matu rai nga ai.