Yawng.. hpe.. LAIKA DUM.. kaw.. nna.. Grai.. Kabu.. Gara.. ai.. Myit.. hte.. Hkap.. Tau.. La.. Nga.. ga.. ai,,,,,Welcome.. To.. LAIKA DUM,,,,,We.. Support.. KIO/A***Jiwoi.. Jiwa.. ni.. e.. du..daw.. sai..hkaw.. let.. makawp.. maga.. hkinghtawng.. jaw.. da.. sai.. Chyurum.. ai.. Wunpawng.. Jinghpaw.. sha.. Annau ..Ni.. a ..Dailup Daihpang.. Lamu.. ga ..Ya.. myen.. hpyen.. wa.. Up.. Sha.. nga.. ai ..lu....

Sawk Tam na

Kachin National Anthem

Sunday, October 3, 2010

PANGLONG ZUPHPAWNG [Jinghpaw Mung Hpyi Rawt Sai]

Jinghpaw Mung hpyi rawt sai
By Wabaw Zau Rip

Shanglawt lu ai hpang Munghpawm Myen Mung a Uphkang ai Tara Upadi hpe kaning re ai hkrang, Hpabaw Wada hte nga ai lam ni hpe bawng dawdan ka lajang na matu, Mungbawng Rapdaw de sa bawng lawm na, Jinghpaw myu ni a Dat Kasa Salang marai (7) hpe lata san da sai.  

Dai Dat Kasa Salang lata zuphpawng hpe, 11-5-47 ya shana, Myitkyina hte Manmaw Ginwang Kongsi ni hte kaga du salang ni gaw Manhkring mare e hpawng let, lata san dat ma ai.
1. Sama Duwa Sinwa Nawng, Myitkyina.
2. Duwa Zau Rip, Myitkyina.
3. Salang Kumreng Gam, Myitkyina.
4. Salang Marip Awng Ba, Myitkyina.
5. Duwa Zau Lawn, Manmaw.
6. Salang Ugyi Htingnan, Manmaw.
7. Salang Labang Grawng, Manmaw.

Ning rai lata dat ai Salang marai (7) hta na, Salang Marip Awng Ba gaw, Patau Gumdi salang re. Putau Gumdi ga gaw, Myitkyina Ginwang hta lawm ai Gumdi Sam ga rai nga ai. Hpang de Jinghpaw Mung byin wa na Myitkyina Ginwang hta lawm ai Putau Gumdi Sam salang U Awng Ba hpe, Marip Awng Ba ngu, dai shani na du salang ni a zuphpawng hta Jinghpaw mying shamying la nna, Jinghpaw ni a Dat Kasa langai mi hku lata san dat ai lam rai nga ai.

Dai Dat Kasa salang ni a magam lit madung gaw, Jinghpaw mung lu hkra Bogyoke Aung San hte Myen salang ningbaw ni kaw, aja awa hpyi shawn dara na amu rai nga malu ai.
Dai aten hta Jinghpaw ni Mung masa myi hpaw, myit rawt hpang wa ai aten re majaw, Jinghpaw Mung n lu yang n hkraw nga nna grang dakan nga ma ai.
Lata san dat ai Jinghpaw salang marai Sanit hpe, Jinghpaw Mung n lu yang gaw bai wa marit, nga htet da ma ai.

Shanglawt lu ai shaloi, Munghpawm Myen Mung hpe uphkang na matu, Gawda ai Ningpawt Ninghpang Uphkang Tara Upadi hkrang hpe bawng dawdan, ka lajang na matu, mung masha ni lata tang ai Mungbawng Rapdaw Zuphpawng hpe, 1947 ning, June shata praw (10) ya shani kaw nna, Rangoon mare e hpawng hpang wa sai.

Jinghpaw salang marai Sanit mung dai zuphpawng hta bawng lawm na matu, Rangoon de du nga shajang sai. Rangoon de du ai shani kaw nna Jinghpaw salang ni gaw, Jinghpaw mung lu na lam hte seng nna grai myit lit li bu nga ma ai. Shani shana dai lam chyu sha tsun bawng htai lai nna nga nga ma ai.

Mungbawng Rapdaw zuphpawng garai n hpawng hpang ai aten kaw nna, Jinghpaw salang ni gaw Bogyoke Aung San hte Hp.S.P.L Hpung ningbaw salang ni hte jahkrum nhtawm, Jinghpaw mung garan ya na lam, bumga masha ni a ahkang aya lam ni san sagawn bawng yu ma ai.

Shingrai lahkawng masum lang hkrum shaga yu tim, Jinghpaw mung byin pru wa na matu ram ram naw yak ai lam chye lu ai Jinghpaw salang ni gaw, grai myit ru, yup n pyaw, sha nmu rai kyin taw nga ma ai. Shanhte shada da ga-law yu, shada da mara shagun hkat yu rai, kalang lang shada da ga pyi n shaga hkat mat hkra rai bu nga ma ai.

Shanglawt lu tim, Jinghpaw Mung n lu yang hpa akyu n pru ai, Jinghpaw Mung ngu garan la nna kade a npu e, tinang a Mungdan tinang ra sharawng ai hku uphkang nhtawm, tinang a amyu hpe galu kaba nga mai hkra, n dut n dang galaw la lu na ahkang aya lu na gaw madung rai nga ai. Inglik wa a mayam prat na lawt lu nna, mayam bai htawt yam ai lam n hkrum na gaw ahkyak dik lam rai nga ai hpe, Jinghpaw salang ni dum nga ma ai. Grai mung myit sumru yu nga ma ai.

Jinghpaw salang ni gaw, Panglong zuphpawng e kalang mi, Maymyo Bumga masha ni a Mung masa ra sharawng ai lam Sagawn Komiti a man e kalang mi, Amerika Munghapwm Mungdan zawn, Mungdaw ni garan uphkang ai lai len ahkang aya, ‘Federal’ uphkang hkrang hpe grau ra sharawng ai lam, tsun shawn shana tawn chyalu rai nga ai. Dai hte maren, ya Rangoon mare e hpawng ai Mungbawng Rapdaw hta rai timung, lahta de tsun lai wa sai hku sha hpyi shawn da mu ai. Myen salang n kau mi gaw, Amerikan ni a uphkang lai gaw madang grai tsaw ai majaw, anhte mung hte garai n ging dan ai nga ma ai.

Rai timung, anhte Jinghpaw ni mahtang gaw, ndut ndang ahkang aya lu mayu ai sha n ga, Myen ni npu e ntaw hkra galaw lajang la na ahkyak dik rai nga ai lam adum nga ma ai.
Dai aten hta Jinghpaw salang marai (7) gaw, Mung masa grai wa chye chyang ai ni n rai. Bai Gawda ai Ningpawt Ninghpang Uphkang Upadi hkrang ngu ai lam hpe mung, hpa n chye ai ni hkrai rai nga ga ai majaw, byin mai n byin mai na gaw nau wa n myit yu ga ai. Tinang ra ai n lu lu hkra hpyi na, nga ai myit dakan tawn nna hpyi tik tik rai nga ga ai.
Dai Mungbawng Rapdaw zuphpawng hpe shani shagu matut hpawng nga ai laman, 1947 ning, July shata (19) ya jahpawt hkying 10:30 daram hta, Bogyoke Aung San hte shi a Wunji manang marai Kru hpe, Atwinwun Rung ntsa e zuphpawng hpawng nga yang, Galon U Saw a masha ni sanat hte sa gap sat kau ai hkrum masai.
Myen Mung Ningsin Chyip re Aten

Ningrai Hp.S.P.L ningbaw Bogyoke Aung San hte kaga ningbaw kaja ni asak sum mat ai majaw, Hp.S.P.L ningbaw nkau mi grai hkrit kajawng mat ma ai hta n ga, myit n gun mung yawm mat ma ai. Shanglawt lu yang she lu sana nhten! Nga nna grai tsang kau ma ai. Rai timung, Inglik Governor Sir Hubert Rance gaw Hp.S.P.L Hpung Ningbaw Bogyoke Aung San a malai Thakin Nu hpe san da nna Asuya galai hpaw shangun sai.

Bogyoke Aung San n nga mat ai hpang Hp.S.P.L Hpung ningbaw ni gaw tsun lai wa sai hte maren, Shanglawt n lu mat na grai hkrit tsang kau ma ai. Inglik ni mung, shanhte a Colony mungdan langai sum mat na hpe ra shajang na n rai. Dang lu ai daram na na up sha lu hkra galaw shakut na sha rai nga ma ai.

Inglik ni, Myen mung hpe Shanglawt n lu hkra lam amyu myu tam nna jahten na hpe tsang ra nga ai. Dai majaw Shanglawt lawan lu ai daram lawan lu hkra, Munghpawm Myen Mung a Gawda ai Ningpawt Ninghpang Uphkang Upadi hpe, lawan ngut hkra bawng dawdan ka lajang ra sai lam dum ma ai.

Bumga masha ni hte Mungdaw garan ya na lam bawng ai shaloi, Bumga masha ni hta grau nna Jinghpaw ni ra sharawng ai hku, hkan shatup ya ma ai. Jinghpaw Dat Kasa ni hpyi shawn ai, Myitkyina hte Manmaw Ginwang lahkawng hpe, Jinghpaw Mung shatai ya na matu nau wa n yak ai sha byin mat wa ai hku re. Munghpawm Myen Mung a Gawda ai Ningpawt Ninghpang Uphkang Upadi hpe, 1947 ning, June shata(10) ya kaw nna September (30) ya du hrka hpawng ai Mungbawng Rapdaw zuphpawng hta bawng dawdan shagrin da sai rai.
Dai Gawda ai Ningpawt Ninghpang Uphkang Upadi hpe bawng dawdan ai shaloi, Jinghpaw Mung ahkang aya hte seng nna tsun nga yang, Jinghpaw salang ni myit dik hkra re ai ahkang aya ni n lu ai raitim, dai aten hta shang lawt lu na mahtang grau ahkyak madung rai nga mali ai.

Shanglawt lu ai hpang Mung masha shada tinang ra sharawng ai hku bai galaw lajang la lu na re, ngu kam ai majaw, lu ai daram hte myit dik kau ai hku rai nga ai.
Shahte Myen ningbaw ningla ni mung, lahta de tsun lai wa sai lam amyu myu a majaw, shanglawt lu na mahka sha bai tat kau na tsang dik rai nga ma ai. Dai majaw shanglawt lu na sha grau ahkyak ai shanglawt lu jang, anhte mung masha shada bai bawng jahkrum lajang la ga, nga nna na ra hkra asawng masawp tsun ma ai.

Jinghpaw Mung masat ai hta Myitkyina hte Manmaw Ginwang bum pa layang yawng ya, ngu hpyi ai shaloi, pa layang de nga ai Myen salang ni kachyi mi muk myit n hkrum ma ai. Myit n hkrum ai lam Maymyo e san sagawn ai shaloi sakse hkam ma ai. Frontier Areas Committee of Enquiry, 1947 . Report II hta, kadai kaning nga sakse hkam tsun lai wa sai lam hpe mu lu na re.

Myitkyina hte Manmaw na Myen salang ni myit n hkrum ai nga nna kade ningdang ai rai timung, dai aten hta n-gun ja dik rai nga ai Hp.S.P.L Myen Mung Masa Hpung ningbaw ni mahtang, Jinghpaw salang ni hpyi shawn ai hku myit hkrum dawdan sai re majaw, shanhte mung kaning n chye di, myit hkrum lawm ra ai hku rai malu ai. Kaja wa nga yang, Myen, Sam ni gaw Jinghpaw Mung byin wa ai shaloi, Jinghpaw ni a npu taw na hpe grai n ra ai sha n ga, grai n rai dum ai majaw rai nga ai.

Jinghpaw Mung a lamu ga jarit hte seng nna, Myitkyina ginwang hta lawm ai Udi Uga Jinghpaw bumga ni hpe, Myen mung Kahta ginwang hta bang shalawm kau ai lam gaw, Jinghpaw Mung ngu ai hta Myitkyina hte Manmaw Myen Sam ni malawng nga ai pa layang ni hpe bang shalawm ya ai hte maren, Jinghpaw ni malawng nga ai bumga ni hpe Myen mung de galaw bang ya ai hku rai nga ai. Anhte Jinghpaw salang ni ra sharawng ai hku Myen salang ni hkan ya ai zawn, anhte mung shanhte ra ai hku hkan ya ra nga ai. Htinglu htinglai lam hpe n ningdang kau mai nga ai.

Gawda ai Ningpawt Ninghpang Uphkang Tara Upadi hkrang bawng dawdan ka lajang nga ai Mungbawng Rapdaw ni hta rai timung Jinghpaw salang ni gaw Mungdaw ni a ahkang aya hte seng nna ram ram myit jasat hpyi shawn ai, bawngban ai hte lu ging ai ahkang aya ni lu hkra dara la ai. Ningdang ra ai lam ni hta aja awa ningdang ga ai. Dai majaw lu ging ai ahkang aya ni lu ai hku rai nga ai.

Amerika mung na mungdaw ni a ahkang aya daram madang n tsaw ai rai timung, Munghpawm Myen Mung Asuya ginjaw hta, Mungdaw ningbaw ni langai hpra lawm na ahkang aya lu ai majaw, Myen mung ting uphkang ai lam ni hte, maigan mungdan ni hte matut mahkai ai mungga lam ni yawng hta rai tim, tsun shaga bawng lawm lu ai ahkang aya ni lu nga ai.

Jinghpaw Mung a ningbaw gaw, Jinghpaw amyu nan rai ra ai ngu, Jinghpaw Mung a Gawda ai Uphkang Upadi hta alak mi ahkang aya jaw tawn nga ai. Jinghpaw Mungdaw Asuya hta Jinghpaw hte Jinghpaw n re ai(Myen, Sam) ka-ang hkup hpra rai ra ai ngu rap ra ai hku garan tawn ya nga ai.

Jinghpaw Mung Kongsi ngu ai Mungbawng Rapdaw gaw, Jinghpaw mung Uphkang Upadi hkrang hta madun tawn ai, mung galu kaba nga mai na amu magam yawng hpe, dai Rapdaw hta bawng dawdan, Upadi galaw shagrin na ahkang aya ni jaw tawn nga ai. Dai ahkang aya ni hta, Jinghpaw mung ting na Hkandawk Hkanse ni lahkawn hta la lu na hte, dai gumhpraw hte mung a galu kaba ngamu ngamai ai lam amyu myu galaw lajang la lu na ahkang aya ni rai nga ai.

Jinghpaw Mungdaw a ahkang aya ni hte seng nna, 1947 ning, shanglawt la na Mungbawng Rapdaw hta bawng dawdan ka lajang tawn ai, Munghpawm Myen Mung a Gawda ai Ningpawt Ninghpang Uphkang Tara Upadi Hkrang laika hpe tam hti yu yang, dai ni na Jinghpaw Mungdaw hpe jaw tawn ai ahkang aya ni hte kade daram wa shai mat nga ai lam ni hpe chye lu na ga ai law.

Ref; Jinghpaw Mung hte Ngai Wabaw Zau Rip (page 94-102)

No comments:

Post a Comment

Masha langai ngai a tingkyeng shinggyim ahkaw ahkang hpe hkra machyi shangun ai zawn re ai Gasi ,Ga hkum ni,Kyinsha Lasha re ai Gasi,Ga hkum ni hpe koi gam ga